Rönesans Felsefesi

1. Giriş

Rönesans felsefesi nedir?

Geçit dönemi Toplumsal ve Tarihsel Kaynakları

Keşiflerin etkisi

Latincenin önemi

Rönesans felsefesinin açtığı çığırlar

Hümanizm

Antikiteye dönüş, yeniden doğuş

Platonculuk ve Aristotelesçilik etkisi

Stoacılık etkisi

Doğa felsefesi ve bilim hareketi

2. Rönesans Platonculuğu: Plethon, Ficinus, Mirandola

İstanbullu Georgias Gemistas Plethon

Trabzonlu George

Floransa Akademisi

Trabzonlu Bessarion

Marcilius Ficinus

Ruhun evrenin merkezinde olduğu fikri

Aşkın her şeyi birbirine bağlayan aktif bir güç olması

İçsel deneyime veya manevi bir temaşa hayatına dayanan analizi

Hakikate tırmanış, ruhun Tanrıya doğru yükselişi

Platonik aklın görevinin Hıristiyan inancını doğrulayıp desteklemesi

Giovanni Pica della Mirandola

Yaratmış olduğu dünyaya tamamen aşkın ve "Bir olan" olarak Tanrı

Evrendeki üç ayrı dünya anlayışı

Determinizm anlayışı

3. Rönesans Aristotelesçiliği: Valla, Vives, Nizolius, Ramus, İbn Rüşdçüler, Pomponazzi

Aristoteles mantığına saldıranlar ve gerçek Aristocular

Lorenzo della Valla

Konuşmada ve dilde bir reform ihtiyacı

Somut gerçekliği konu alan gerçek bir kavrayışın dilsel ifadesi olarak retorik

Luis Vives

Bilimde ilerlemek fenomenlerin doğrudan gözlemine bağlıdır.

Marius Nizolius

Yargıda bulunmada bağımsızlık ve özgür araştırma ruhu

Retoriğin diğer bilimlerle olan ilişkisi

Genel anlambilimi olarak retorik

Bütünden parçaya giden zihin anlayışı

Abstractio’nun yerine comprehensio

Petrus Ramus

Doğal mantığın biri keşifle diğeri yargıyla ilgili olan iki ayrı bölümü

Mantıksal düşünme sürecinin evreleri

Üç aşamalı yargı

Cicero etkisi

Gerçek Aristotelesçiler

İbn Rüşdçüler ve Aleksandristler

“Ruhun ölümsüzlüğü” tartışması

Nicoletta Vernias

Pietro Pomponazzi

Aristoteles’i Aristotelesçi olmayan ek veya katkılardan arındırmak

4. Rönesans Kuşkuculuğu: Montaigne

Kuşkucu hümanizmin temsilcisi olarak Montaigne

Yaşamı ve etkileri

“Ne biliyorum?” sorusu

Pyrrhon ve Sextus Empricus etkileri

Araştırmacı ruhu korumak

Bir yaşam tarzı olarak kuşkuculuk

Pek çok sorunun açık, net bir çözümünün olmaması

Kuşkuculuktaki özgürleştirici güç

Fanatizmin ve dogmatizmin sebepleri ve sonuçları

Her insan kendisinde bütün bir insanlık koşulunu taşır.

Olumlayıcı bir tutumun kaynağı olarak kuşkuculuk

Karar verme mekanizması

Bilginin imkânsızlığı, duyu algısının göreliliği, aklın göreliliği

Mutlak hakikate erişebilmesinin olanaksızlığı,

Ahlaki eğitimin, doğaya uygun olması gerekliliği

Dinin teorik temellerinin rasyonel olarak temellendirilemeyeceği

Sosyal, politik ve dini form ya da yapılara bağlanmanın nedeni

Hiçbir görüşün diğerinden daha doğru olamayacağı

Gerçek bilgeliğin, hayatı olduğu gibi kabul etmekte yatması

5. Rönesans Doğa Felsefesi 1: Cusanus, Telesio, Campanella

Demokritos ve Epiküros atomculuğunun önemi

Bir sistem olarak doğa düşüncesinin öne çıkması

Stoa etkisindeki panteist düşünceler

Doğayı doğaüstü olana bağlayan bağların zayıflaması

Nikolaus Cusanus

Bir sistem olarak evren tasarımı

Dünyanın sonsuzluğu düşüncesi

Coincidentia oppositorum olarak Tanrı

“Öğrenilmiş” veya “âlimce” cehalet (docta ignorantio)

İnsan nasıl bilir?

Bilgi veya bilinç dediğimiz şey neden bir tahminden öteye geçemez?

Diskürsif akılyürütme yerine bir tür zihinsel sezgi

Dilde açımlanıp ifade edilemeyen sezgi

Omnia complians ve omnia explicans olarak Tanrı

Her yaratığın yaratılmış bir Tanrı olması

Tümellerden önce sadece bireylerin var olması

Çoklukta birlik, mutlak ve basit ilahi birliğin açımlanması olarak evren

Mikrokozmos olarak insan

Gökyüzü ile yeryüzü arasındaki sert karşıtlığın yıkılması

Doğaya egemen olma fikri ve büyü ilişkisi

Bernardino Telesio

Doğal olayların temel nedenleri olarak sıcak ve soğuk öğeler

Ampirik metodolojisi

Tommaso Campanella

Güneş Ülkesi (Civitas Solis) adlı ütopyası

Tanrının bilgisine erişmenin iki farklı yolu

Varlığın temel özellikleri

Bütün sonlu varlıkların bir sistem meydana getirmesi

Doğayı kendimizle analoji kurarak yorumlamak

6. Rönesans Doğa Felsefesi 2: Bruno, Gassendi, Agrippa, Paracelsus

Giordano Bruno

İlahi birlikten çıkan bir varlıklar çokluğunun bütünü olarak doğa

İnsani düşüncelerin mahiyeti

İlahi içkinlik ve panteizm

Dünya ruhu düşüncesi

Dünyanın sonsuz sayıda minimum ya da monaddan meydana gelmesi

Monadların düzeyleri

Natura Naturans olarak Tanrı

Evrenin merkezinin olmaması

Kopernik’in hipotezini kendi metafiziksel kozmolojisine bağlaması

Pierre Gassendi

Mekanist doğa yorumunu yerleşik bir görüş haline getirmesi

Matematikçiliği ve ampirisizmi

Kuşkuculukla dogmatizm arasında orta yol (via media)

Yapıcı kuşkuculuk

Nasıl biliriz?

Soluk kopya görüşü

Epikürosçu atomcu görüşleri

Atomlar nereden gelmektedir, atomları hareket ettiren şey nedir?

Ruhun doğasının atomik olarak açıklanması

İnsani ruh, hayvani ruh, akli ruh

Agrippa von Nettesheim

Mikrokozmos ve makrokozmos teması

Üç dünya anlayışı

İnsanın dünyalar arasındaki ontolojik bağ olması

Sempati ve antipati ilişkileri, çekim ve itme güçleri

Auroleus Phillipus Theophrastus Bombastus ven Hokenheim (Paracelsus)

Bir doğa bilgisi olarak felsefe

Tıp biliminin temel bilim olması

Deneyimin verilerinin sistematize edilmesi gerekliliği

Animistik anlayışı

Bireysel varlığın arkheusu

Maddenin oluşumu, cevher ve elementler

Sadece karşıtlıklar yoluyla bilinen doğa

7. Rönesans Bilim Hareketi 1: Deneycilik, Da Vinci, Vesalius, Harvey, Galilei

Rönesans bilimini oluşturan temel faktörler

Mekanik ve dinamik bilimin kaynakları

Bilim neden Rönesans döneminde güvence altına alındı?

Rönesans biliminin doğuşunda entelektüel ya da teorik faktörler

Galileo ile ilahiyatçılar arasındaki derin kavga

Güneş merkezli sistem hipotezi

Matematiğin önemi

Bilimin yapılma şeklinin değişimi

Ampirik araştırma ve gözlemin önemi

Leonardo da Vinci ve icatlarının önemi

William Harvey ve kan dolaşımının keşfi

Andreas Vesalius ve İnsan Bedeni Adlı Fabrika Üzerine

Exercitatio Anatomica de Motu Cardis et Sanguinis

Organizmanın bir makine olduğu düşüncesinin doğuşu

Kontrollü Deney

“Mucitler” diye anılacak olan bir projeciler kuşağının gelmesi

Simon Stevin ve düşen cisimler deneyi

William Gilbert ve De Magnete adlı eseri

Deneysel yöntemin en seçkin temsilcisi Galileo Galilei

Bilgiye ulaşmada yeni yöntem (Galileo Yöntemi)

Doğa adını verdiğimiz kitabın matematik diliyle yazılmış olması düşüncesi

Galilei’nin çalışmaları

İmpetus teorisi

Tortaglia ve Benedetti

İki Yeni Bilim Üzerine Söylevler- İki Büyük Dünya Sistemi Üzerine Diyalog

Matematikle uyumlu hale getirilebilen niceliksel deneyler

Bir açıklama olarak deney

“Zamanın belirli bir anındaki hız “ kavramının önemi

8. Rönesans Bilim Hareketi 2: Hipotez- Matematik- Mekanizm, Kopernik-Kepler

Kontrollü deney, hipotez birliği

Nikholas Kopernik ve hipotezi

Heliosentrik alem anlayışı

De revolutionibus orbium coelestium (Göksel Kürelerin Dönüşü Üstüne)

Kopernik sisteminin etkileri

Tycho Brahe

Güneşin dünyanın, gezegenlerin ise güneşin çevresinde döndüğü sistem

Aristotelesçi göksel sistemin yıkılışı

Johannes Kepler

Eliptik yörünge hipotezi

Pythagorasçı ve Platonik evren görüşünün yıkılışı

Teleskopun önemi

Batlamyusçu yer merkezli sistemin yıkılışı

Yeni matematik anlayışının gelişimi

Vieto cebirinin önemi

Cordon’un ve Niccoló Tartaglia’nın çalışmaları

Simon Stevin’in ondalık sayıları

John Napier’in algoritması

Henry Briggs

Descartes ve analitik geometri

Fermat ve Newton fiziği

Galileo’nun öncülüğü

Mekanizm anlayışının doğuşu

Philosophiae Naturalis Principia Mathematica [Doğa Felsefesinin Matematiksel İlkeleri]

Rönesans Biliminin Felsefe Üzerindeki Etkisi

Organik düşünceden mekanik düşünce sistemine

9. Rönesans Siyaset Felsefesi 1: Giriş, Macchiavelli

Politik mutlakçılığın doğuşu

Tarihi ve siyasi nedenler

Modern devlet ve egemenlik anlayışları arasında kalan bir geçiş dönemi

Politik iradecilik ve sözleşmeci anlayışların doğuşu

Suarez ve Robert Filmer

Merkezileşmiş iktidarın tesisi ile mutlakçılığın yükselişi

Kralların ilahi yönetme hakkından ziyade güçlü ve istikrarlı bir birlik için mutlakçılık

Siyaset felsefesinin insan doğası üzerinden tanımlanmasının ilk örnekleri

Ulusal bilincin yükselmesinin bir göstergesi olarak mutlakçılık

Doğal hukuk ve doğal haklar üzerine politik düşünüm

Sosyal düzenin insanın doğal haklarına dayanılarak tanımlanması

Niccolo Machiavelli

Tarihsel yöntemi kullanması

Politikaya ahlaktan bütünüyle bağımsız, özerk bir varlık alanı kazandırma çabası

İdeal olandan ziyade fiili olanın önemli olması

Devlet ahlaki ilkelerle yönetilemez

İnsanın bencilliği

Toplum doğal değildir ve sözleşmeden de doğmamıştır.

İdeal toplumun örneği olarak Roma İmparatorluğu

Mutlak yasa koyucu olarak prensin iktidarının kaynağı

Doğal yasa veya hukuk kavramının reddi

Güçlü ve birliği olan bir devlet için ihtiyaç duyulan erdem

Amaca giden yolda her şey mübah

Macchiavelli’nin yönetim ideali: Cumhuriyet

10. Rönesans Siyaset Felsefesi 2: T. More ve R. Hooker

Thomas More

Ütopya adası üzerine kurulan ideal bir devlet

Ticari sömürü ruhuna karşı radikal bir protesto olarak Ütopya

Çitleme hareketinin eleştirisi

Madde hırsı ve zenginlik arzusunun sonuçları

İnsanları suça iten şeyin esas itibariyle ihtiyaç olması

Güç politikasının iktisadi ve toplumsal bozukluk ve kötülükleri artırması

Ailenin temel birim olduğu bir tarım toplumuna duyulan inanç

Mülkiyetsizlik görüşü

Çalışma saatleri ve entelektüel birikimin önemi

More’un düşünce tarihinde ilk olan dini hoşgörü ideali

More’un başarısızlığı

Richard Hooker

“Rıza” kavramı ve toplum sözleşmesi düşüncesi

Dörtlü hukuk anlayışı

İlahi yasa- doğal yasa- toplumsal yasa- pozitif hukuk

Sevgi ilkesi

Yönetici bir otoritenin tesisinin önemi

Hiçbir sivil toplumun olmadığı zamanlar

Otoritenin kaynağını rızada görmesi

Politik iktidarın halka ait bir şey olarak değerlendirilmesi

İnsanın amacına ulaşma koşulu olan bir yapı olarak toplum anlayışı

Kilise ile ittifak eden sınırlı bir monarşi savunusu

Hooker’ın siyaset felsefesinde hoşgörü kavramı

Halkın onayını almayan şey yasa olamaz

11. Rönesans Siyaset Felsefesi 3: J. Bodin, J. Althusius, H. Grotius

Jean Bodin

Doğalcı bir tarih felsefesi geliştirmesi

Politik düşünceye “egemenlik” kavramını armağan etmesi

Kralların ilahi yönetme hakkı anlayışının reddi

Monarşiye dinden bağımsız bir anlam kazandırması

Dinlerin göreli doğruluğu

Dinden bağımsızlaşan devlet anlayışı

Devletin kendisinden çıktığı temel sosyal birim olarak aile

Devlete özgü temel nitelikler

Doğruluk, aileler ve ortak şeyler

Devletin kökeni olarak güç ve şiddet

Devleti eşkıyadan ayıran şey: egemenlik

Ailedeki otorite ile devletteki otorite arasındaki paralellik

Egemenin karşısında eşit yurttaşlar

Kamu mallarının devlet tanımındaki rolü

Yurttaşlar üzerindeki en yüksek, mutlak ve sürekli güç

Egemenliğin özellikleri

Johannes Althusius

Toplumların temelinde yer alan şey: sözleşme

Topluluk biçimleri

Ortak bir menfaatin paydaşları olarak birlikte yaşamak

Toplulukla yönetici otorite arasındaki ikinci sözleşme

Devletin ayırt edici özelliği olarak egemenlik

Egemenlik ancak halkın elinde bulunabilir

İktidarın aktarımı ve isyan hakkı

Hugo Grotius

Kendine yeten akıl anlayışı

Tanrısız bir doğal hukuk öğretisi

Tanrının bile artık doğal hukukun ilkelerini değiştirmesinin mümkün olmaması

Doğal hukuk kurallarını insanın rasyonel ve toplumsal bir doğaya sahip olduğu ilkesinden çıkartılması

İnsan yasası ve türleri

Toplumun kökenindeki anlaşma

Grotius ve çifte sözleşme anlayışı

Egemenin keyfi iradeye dayanmaması

Doğa yasasının temel kuralı: “sözüne uyma”

Rızadan doğan yükümlülük